راهنمای والدین درباره نقص 3- هیدروکسی 3- متیل گلوتاریل- کوآ لیازhydroxy-3-methylglutaryl-CoA lyase deficiency (HMG lyase deficiency-3)
اطلاعات موجود در این مطلب کلی است. هر کودک ویژگیهای خاص خودش را دارد. به عبارت دیگر این اطلاعات به تمامی کودکان مبتلا به نقص HMG lyase اختصاص ندارد. گاهی روشهای درمانی ویژه ای برای یک کودک توصیه می شود، که برای دیگر کودکان توصیه نشده است. کودکان مبتلا به نقص HMG lyase ، علاوه بر پزشک خود باید تحت درمان یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک قرار گیرند.
بیماری نقص HMG lyase چیست؟
این بیماری، یک اختلال مرتبط با اسیدهای ارگانیک می باشد. افراد مبتلا به این بیماری، برای هضم برخی اسیدهای آمینه موجود در غذای روزانه خود، با مشکل مواجه می شوند. این افراد توانایی هضم اسید آمینه لوسین را ندارند.
درباره اختلالات مرتبط با اسیدهای ارگانیک بیشتر بدانید:
اختلالات مرتبط با اسیدهای ارگانیک، گروهی از بیماریهای نادر وراثتی هستند که علت ایجاد این بیماریها، عدم فعالیت مناسب برخی آنزیم ها است. برای اینکه بدن بتواند از پروتئینهای موجود در مواد غذایی استفاده کند، حضور تعدادی از آنزیم ها ضروری است. به علت عدم حضور و یا فعالیت نادرست یک یا چند عدد از این آنزیم ها، اختلالات مرتبط با اسیدهای ارگانیک ایجاد می شوند. افراد مبتلا به این اختلالات، توانایی هضم مناسب پروتئینهای موجود در مواد غذایی را ندارند که این عامل باعث افزایش سطح برخی مواد سمی و مضر در خون و ادرار و در نتیجه ایجاد مشکلات جسمی و ذهنی در آنها می شود. علایم این بیماریها و روش درمان آنها بستگی به نوع اختلال دارد. هرچند ممکن است علایم یک بیماری در افراد مختلف، متفاوت باشد. الگوی وراثتی این اختلالات، الگوی اتوزومال مغلوب است و در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می شود.
چه عاملی باعث ایجاد بیماری نقص HMG lyase می شود؟
پروتئینها همراه با غذا وارد بدن ما می شوند، برای اینکه بدن بتواند از این پروتئینها استفاده کند، آنها باید به اجزا کوچکتری که اسید آمینه نامیده می شوند، تبدیل شوند. سپس آنزیمها، تغییراتی را در این اسیدهای آمینه ایجاد می کنند تا بدن بتواند از آنها استفاده کند. همچنین چربیهایی که ما از طریق غذا دریافت می کنیم توسط آنزیمهای خاص، به اسیدهای چرب تبدیل می شوند سپس آنزیمهای ویژه دیگری این اسیدهای چرب را به کتون بادیها تبدیل می کنند. معمولا بعد از یک دوره گرسنکی، کتونها در بدن تشکیل شده و به عنوان سوخت مورد استفاده قرار می گیرند. بیماری نقص HMG lyase وقتی به وجود می آید که آنزیم ویژه ای که HMG CoA lyase نامیده می شود یا به درستی عمل نکند و یا اصلا وجود نداشته باشد. این آنزیم دو وظیفه مهم به عهده دارد: کمک به هضم اسید آمینه لوسین (لوسین در تمامی غذاهای پروتئینی یافت می شود) و کمک به ساخت کتون بادیها از چربیهای ذخیره ای بدن. هنگامی که کودکان مبتلا به HMG lyase غذاهای حاوی لوسین دریافت می کنند، سطح برخی مواد سمی در بدن آنها افزایش می یابد. همچنین کودکان مبتلا به این بیماری نمی توانند از چربیهای ذخیره ای بدن خود، کتون بادیها را بسازند. در بدن این بیماران بعد از یک دوره گرسنگی سطح قند خون کاهش یافته (هیپوگلیسمی) و آنها دچار مشکلات حاد جسمی می شوند.
اگر بیماری نقص HMG lyase درمان نشود، چه مشکلاتی به وجود می آید؟
این بیماری در افراد مختلف، اثرات متفاوتی دارد. کودکان مبتلا به این بیماری در بدو تولد به نظر سالم می رسند. اغلب این کودکان اولین علایم بیماری را بین 3 ماهگی تا 2 سالگی بروز می دهند. زمان بروز علایم، در تعداد کمی از کودکان مبتلا به این بیماری، بلافاصله بعد از تولد است.
در بیماران مبتلا به نقص HMG lyase حملات ناگهانی و پیش بینی نشده بیماری دیده می شود. این حملات ناگهانی بحرانهای متابولیکی نامیده می شوند.
برخی از اولین علایم بحرانهای متابولیکی عبارتند از:
- کم اشتهایی
- تغییرات رفتاری
- احساس ضعف و خواب آلودگی
- ضعف ماهیچه ها
- زودرنجی و تحریک پذیری
در برخی از بیماران علایم زیر نیز بروز می کند:
- حالت تهوع
- اسهال
- تب
- استفراغ
- کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی
- بزرگی کبد
- افزایش مواد اسیدی خون یا اسیدوز متابولیکی
- افزایش آمونیاک خون
اگر بحرانهای متابولیکی درمان نشوند ممکن است باعث بروز علایم زیر شوند:
مشکلات تنفسی – تشنج- کوما که گاهی به مرگ بیمار منجر می شود.
اغلب کودکانی که تحت درمان قرار نمی گیرند در طی اولین بحرانهای متابولیکی فوت می کنند. تکرار بحرانهای متابولیکی در دیگر کودکان، باعث ایجاد مشکلات دائمی یادگیری یا عقب ماندگی ذهنی کودک می شود. علت ایجاد بحرانهای متابولیکی ممکن است، دریافت مقدار زیادی پروتئین، بیماری و عفونت یا گرسنگی طولانی باشد. بعد از چند ساعت گرسنگی، بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود، از پروتئینها و چربیها استفاده می کند که این عامل ممکن است باعث ایجاد بحران متابولیکی در کودک مبتلا به نقص HMG lyase شود. بین حملات بحرانهای متابولیکی، اغلب کودک بدون مشکل است.
برخی از تاثیرات بلند مدت بیماری عبارتند از:
- بزرگی قلب
- کاهش قدرت بینایی
- التهاب پانکراس
- کاهش قدرت شنوایی
- مشکلات یادگیری یا عقب ماندگی ذهنی
در تعدادی از بیماران مبتلا به نقص HMG lyase هیچگاه علایم بیماری دیده نمی شود. این بیماران هنگامی شناسایی می شوند که یکی از افراد خانواده آنها که مبتلا به این بیماری بوده است، شناسایی شود.
درمان نقص HMG lyase چیست؟
پزشک کودک شما با یک پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یک متخصص تغذیه همکاری خواهد کرد تا کودک شما را درمان کند. درمان فوری به منظور جلوگیری از مشکلات جسمی و عقب ماندگی ذهنی مورد نیاز است. شما به محض آگاهی از بیماری فرزندتان باید درمان را آغاز کنید. ممکن است برخی روشهای درمانی خاص به شما توصیه شود، که به دیگر بیماران مبتلا به این بیماری توصیه نشده است. درمان معمولا مادام العمر است.
از گرسنگی طولانی مدت کودک پرهیز کنید
کودکان مبتلا به نقص HMG lyase نیازمندند که به طور متناوب غذا بخورند تا از بحران متابولیکی در آنها جلوگیری شود. متخصص تغذیه به شما خواهد گفت که کودکتان به چند وعده غذایی در روز نیاز دارد. اغلب کودکان مبتلا به این بیماری، باید هر 6-4 ساعت یک بار غذا بخورند. حتی برخی از کودکان ممکن است به وعده های غذایی بیشتری نیاز داشته باشند. کودک شما حتی در طول شب نیز نباید گرسنه بماند. اگر کودکتان در طول شب خودش از خواب بیدار نشود، شما مجبور خواهید شد خودتان او را از خواب بیدار کنید. متخصص تغذیه، رژیم غذایی مناسب کودک شما را طراحی خواهد نمود. همچنین ممکن است به شما یک برنامه غذایی خاص داده شود. این برنامه مربوط به زمانی است که کودک شما بیمار است و یا غذا نمی خورد. همچنین به شما توضیح داده خواهد شد که به مرور زمان که فرزند شما بزرگتر می شود چه تغییراتی را در رژیم غذایی او ایجاد کنید.
رژیم غذایی با سطح لوسین پایین شامل، غذاهای طبی خاص و شیر خشکهای ویژه
یک برنامه غذایی با مقدار کم اسید آمینه لوسین، همراه با حداقل مقدار پروتئین توصیه می شود. اغلب مواد غذایی موجود در این رژیم، کربو هیدراتها (نان، غلات، ماکارونی، میوه ها و سبزیجات و غیره) خواهند بود. کربو هیدراتها انواع مختلفی از قندها را به بدن می دهند، که بدن این قندها را صرف تولید انرژی خواهد کرد. رژیم غذایی با کربو هیدرات زیاد و پروتئین کم می تواند از کاهش قند خون و بحران متابولیکی جلوگیری کند.
غذاهایی که حاوی پروتئین بالا بوده و باید از رژیم حذف شده و یا مقدار آن محدود شوند شامل موارد زیر می شوند:
شیر و ترکیبات لبنی، گوشت و مرغ، ماهی، تخم مرغ، سبزیجات خشک شده، باقلا خشک شده، مغزها (بادام، پسته، گردو و غیره)، کره، مارگارین، روغن و غذاهایی که از این چربیها تشکیل شده اند.. بسیاری از میوه ها و سبزیجات مقدار کمی پروتئین دارند و می توانند به مقدار معینی استفاده شوند.
تمام پروتئین را از رژیم غذایی کودک حذف نکنید. کودکان مبتلا به نقص HMG lyase به مقداری پروتئین برای رشد مناسب نیازمندند. در صورت نیاز، متخصص تغذیه رژیم غذایی مناسب کودک شما را طراحی خواهد نمود. تعدادی از کودکان به این رژیم مناسب غذایی، در طول زندگی خود نیازمند خواهد بود. علاوه بر این رژیم غذایی کم پروتئین، ممکن است به کودک شما شیر خشک های خاص نیز تجویز شود. این شیر خشک ها، حاوی مقادیر مناسب پروتئین و دیگر مواد غذایی لازم برای رشد کودک هستند. پزشکان به شما خواهند گفت که کدام شیر خشک و چه مقدار از آن برای کودک شما مناسب است. همچنین غذاهای طبی همچون آرد های کم پروتئین، ماکارونی و برنج ساخته شده اند که مناسب افراد مبتلا به اختلالات اسید های ارگانیک می باشند. متخصص تغذیه به شما خواهد گفت که چگونه می توانید از این غذاها در برنامه غذایی کودکتان استفاده کنید.
تجویز دارو
برای کودکان مبتلا به نقص HMG lyase استفاده از L-Carnitine می تواند مفید باشد. این دارو یک ماده طبیعی مفید است که به تولید انرژی در بدن کمک می کند. همچنین به بدن کمک می کند تا از مواد مضر رهایی یابد. پزشک به شما خواهد گفت که آیا کودک شما به آن نیازمند است، یا خیر. به یاد داشته باشید که هیچ دارویی را بدون اجازه پزشک معالج استفاده نکنید. کودکانی که علایم بحرانهای متابولیکی را دارند، باید در بیمارستان تحت درمان قرار گیرند. در هنگام بحران متابولیکی، کودک شما ممکن است به داروهایی همچون بی کربنات و گلوکز (به صورت داخل وریدی) برای درمان هیپوگلیسمی یا دیگر علایم بیماری نیاز داشته باشد. اگر کودک شما علایم هر نوع بیماری را دارد، فورا با پزشک تماس بگیرید. در برخی از بیماران مبتلا به نقص HMG lyase حتی یک بیماری مختصر همانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا می تواند منجر به بحران متابولیکی شود. برای پیشگیری از هر مشکلی، به محض اینکه کودکتان علایمی مانند کاهش اشتها، استفراغ، اسهال، عفونت و تب را داشت فورا با پزشک معالج تماس بگیرید. کودکان مبتلا به نقص HMG lyase در هنگام بیماری، حتی اگر گرسنه نباشند، باید مقادیر بیشتری مایعات و غذاهای کربو هیدراتی مصرف کنند، در غیر این صورت ممکن است دچار بحرانهای متابولیکی شوند. همچنین در این کودکان، مصرف پروتئین و چربی باید شدیدا محدود شود. بسیاری از کودکان در دوران بیماری تمایلی به خوردن غذا ندارند، اگر کودک شما نمی تواند به مقدار کافی غذا بخورد یا علایم بحرانهای متابولیکی در او دیده می شود، فورا او را به بیمارستان منتقل کنید.
وقتی نقص HMG lyase درمان می شود چه اتفاقی رخ می دهد؟
اغلب کودکانی که درمان فوری و مداوم داشته اند، اکنون زندگی عادی همراه با رشد و نمو طبیعی دارند. در تعداد کمی از کودکان، علیرغم درمان باز هم هیپوگلیسمی و بحرانهای متابولیکی متناوب مشاهده می شود که این عامل می تواند باعث ایجاد آسیبهای مغزی و در نتیجه مشکلات دائمی یادگیری و عقب ماندگی ذهنی در کودک شود.
چه عاملی باعث عدم حضور و یا فعالیت نادرست آنزیم می شود؟
کنترل ساخت آنزیم ها در بدن به عهده ژنها است. افراد مبتلا به نقص HMG lyase یک جفت ژن معیوب دارند که به درستی عمل نمی کنند. به خاطر این تغییر ایجاد شده در ژنها، یا آنزیم HMG CoA lyase ساخته نمی شود و یا آنزیم ساخته شده به درستی فعالیت نمی کند.
وراثت نقص HMG lyase چگونه است؟
این بیماری در دختران و پسران به یک نسبت مشاهده می شود. هر فرد دارای دو ژن است که دستور ساخت آنزیم را میدهد. در کودکان مبتلا به این بیماری هیچ یک از این دو ژن به درستی عمل نمی کنند. این کودکان هر یک از ژنهای معیوب را از یکی از والدین خود به ارث برده اند. به این نوع توارث، وراثت اتوزومال مغلوب می گویند. در والدین این کودکان، به ندرت اختلالی مشاهده می شود. اما هر یک از والدین، یک تک ژن معیوب برای بیماری دارد. این والدین ناقل نامیده می شوند. ناقلین علامت بیماری را بروز نمی دهند، زیرا دیگر ژن آنها سالم است. وقتی هر دو والدین ناقل باشند، 25% احتمال تولد کودک کاملا سالم،50% احتمال تولد کودک ناقل همچون والدین و 25% احتمال تولد کودک مبتلا به نقص HMG lyase در هر بارداری وجود دارد. مشاوران ژنتیک برای پاسخگویی به سوالات خانواده ها در دسترس می باشند. این مشاوران نحوه توارث بیماری را توضیح خواهند داد، همچنین راهنمای خانواده ها برای بارداری بعدی و مشاور آنها برای انجام تستهای تشخیصی برای دیگر اعضای خانواده خواهند بود.
آیا آزمایش ژنتیک خاصی در دسترس می باشد؟
امکان انجام تست ژنتیک وجود دارد. آزمایش ژنتیک که آزمایش DNA نیز نامیده می شود، تغییرات ایجاد شده در ژنهای سازنده آنزیم را بررسی می کند. در صورت هرگونه ابهام درباره آزمایش ژنتیک با پزشک متخصص بیماریهای متابولیک و یا با مشاور ژنتیک خود مشورت کنید. ممکن است انجام آزمایش ژنتیک برای تشخیص بیماری ضروری نباشد، اما اگر امکان آن وجود داشته باشد، می تواند برای تشخیص قبل از تولد و یا تشخیص ناقلین مفید باشد.
آیا آزمایشهای تاییدی وجود دارند؟
تستهای تاییدی برای اثبات بیماری، بر روی نمونه خون و ادرار و پوست قابل انجام هستند. درباره این تستها با مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص بیماریهای متابولیک مشورت کنید.
آیا شما می توانید در طول بارداری آزمایش انجام دهید؟
اگر یکی از فرزندان شما مبتلا به نقص HMG lyase است، شما میتوانید آزمایش DNA را در طول بارداری بعدی انجام دهید. این آزمایش به شما خواهد گفت که، کودک بعدی شما مبتلا به این بیماری هست یا خیر. نمونه مورد نیاز برای انجام این تست از آمینوسنتز و یا CVS به دست می آید. این بیماری همچنین به وسیله تستهای آنزیمی خاص که بر روی سلولهای بدن جنین انجام می شود، قابل شناسایی است. نمونه مورد نیاز برای این تستها از آمینوسنتز و یا CVS به دست می آید. یک تست تشخیصی دیگر با استفاده از نمونه ادرار مادر در اواخر دوران بارداری (بعد از هفته 23) قابل انجام است. والدین میتوانند تصمیم بگیرند که، تستهای آزمایشگاهی را در طول بارداری بر روی نمونه جنین انجام دهند و یا منتظر بمانند تا کودک متولد شود، آنگاه تستها را روی نمونه نوزاد انجام دهند. مشاوران درباره تفاوتهای این دو روش به والدین آگاهی خواهند داد.
آیا امکان دارد که، دیگر اعضای خانواده مبتلا به نقص HMG lyase و یا ناقل آن باشند؟
امکان اینکه افراد دیگر خانواده، به این بیماری مبتلا باشند وجود دارد، هرچند علایم بیماری در آنها مشاهده نشود. شناسایی این افراد مفید خواهد بود، زیرا درمان سریع از مشکلات جسمی جلوگیری خواهد کرد. از مشاور ژنتیک و یا پزشک متخصص سوال کنید، که آیا دیگر اعضای خانواده باید مورد آزمایش قرار گیرند یا خیر. برادران و خواهران بیمار، که به این بیماری مبتلا نیستند، ممکن است همانند والدین خود ناقل باشند. در ناقلین هیچ اختلالی مشاهده نمی شود. به جز در موارد خاص، تستهای تشخیص ناقلین تنها در افراد بالای 18 سال انجام می شود. برادران و خواهران هریک از والدین نیز 50% احتمال دارد که ناقل این بیماری باشند. اطلاع از ناقل بودن از این جهت که آنها نیز ممکن است، فرزندان مبتلا به این بیماری داشته باشند، حایز اهمیت است. هنگامی که هر دو والدین می دانند که آنها ناقل بیماری هستند و یا زمانی که یک کودک مبتلا به این بیماری در خانواده وجود دارد، دیگر کودکانی که در این خانواده ها متولد می شوند، باید علاوه بر آزمایشهای غربالگری تحت آزمایشهای تشخیصی دقیقتر، برای بیماری نقص HMG lyase قرار گیرند.
آیا امکان انجام آزمایش در دیگر اعضای خانواده وجود دارد؟
-
تستهای تشخیصی:
امکان انجام تستهای تشخیصی در دیگر افراد خانواده وجود دارد. نمونه مورد نیاز برای این تستها، نمونه خون و ادرار و پوست است.
-
تستهای تشخیص ناقلین:
اگر یکی از افراد خانواده مبتلا به بیماری نقص HMG lyase است، امکان انجام تست DNA در دیگر افراد خانواده وجود دارد. اگر نتیجه این تست قانع کننده نبود، شما می توانید دیگر متدهای تشخیص ناقلین را انجام دهید. درباره این تستها با پزشک و یا مشاور ژنتیک خود مشورت کنید.
شیوع بیماری نقص HMG lyase چقدر است؟
بیماری نقص HMG lyase یک اختلال نادر است و هنوز آمار درستی درباره آن در دسترس نیست. این بیماری در تمامی نژادهای قومی سرتاسر جهان مشاهده شده است اما شیوع آن در مردم کشور عربستان سعودی بیشتر است. پیش بینی می شود در کشورهایی که ازدواج های فامیلی رواج بیشتری دارند (همانند کشور ایران) شیوع این بیماری نیز بیشتر باشد.
آیا این بیماری نامهای دیگری نیز دارد؟
این بیماری گاهی با نامهای زیر خوانده می شود:
- نقص HMG CoA lyase
- هیدروکسی متیل گلوتاریک اسیدوری
- نقص HL
- HMG
- 3- هیدروکسی 3- متیل گلوتاریک اسیدوری