آلفا تالاسمی
تالاسمی آلفا به علت کاهش میزان زنجیره آلفا گلوبولین ایجاد می شود. این بیماری به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می رسد. پیش از انجام آزمایش ژنتیکی لازم است آزمايشاتCBC و الکتروفورز هموگلوبين انجام گیرد. تشخیص ژن تیکیاین بیماری در دو مرحله تشخیص ناقلین (مرحله اول) وتشخیص پیش از تولد (مرحله دوم ) انجام می گیرد.
باانجام آزمایش مرحله اول درصورت نیاز بر اساس نوع ژن وتیپ والدین ضرورت بررسی مرحله دوم برای جنین مشخص می شود.
کلاستر ژن آلفا گلوبولین درانتهای بازویکوتاهکروموزم 16 قراردارد. در داخل این کلاستر دو ژن آلفا یک و آلفا دو قرار دارند که تولید کننده زنجیره آلفا هستند.
همچنین یک ژن کاذب و یا ژن غیر فعال آلفا نیز در این کلاستر وجود دارد. ژن زتا (ζ) که تولید کننده زنجیره آلفا در دوران جنینی (embryo) است به همراه پسودوژن زتا نیز در این کلاستر قرار دارند.
به دلیل وجود تشابه 95 درصدی ژن‌های آلفایک وآلفا دو احتمال جفت شدن نابجای این دو توالی و در نتیجه حذف ژنی وجود دارد. حذف بخشی از ژن آلفا گلوبولین در بیش از 90 درصد موارد عامل ایجاد کننده بیماری است. در 10 درصد موارد نیز حذف ها یک و چک باعث به وجود آمدن علائم بیماری می شوند.
شناسایی جهش و ژنوتیپ در مبتلایان و ناقلین تالاسمی آلفا ابتدا به روش مستقیم با تعیین حذف ها و موتاسیون های شایع و در صورت لزوم بررسی توالی ژن های α1و α2 انجام می گیرد. از حذفهای شایع بزرگ می‌توان به α3.7 ، α4.2، α20.5 و -MED اشاره کرد.
افراد سالم 4 نسخه ژن فعال آلفا (دو تا بر روی هر کروموزم 16) دارند.
چهار نوع تالاسمی آلفا وجود دارد که به انواع خفیف تا شدید درجه بندی می شوند:
حامل خاموش:
این حالت عموماً هیچ گونه مشکلی ایجاد نمی کند، زیرا کمبود پروتئین آلفا به قدری ناچیز و کم است که عملکرد طبیعی هموگلوبین را نمی تواند تغییر دهد. به این افراد حامل خاموش می گویند، زیرا تشخیص بیماری در آن ها مشکل است.
فردی که یک نسخه ژن غیر فعال و 3 نسخه ژنی فعال داشته باشد به عنوان ناقل خاموش آلفا تالاسمی شناخته می‌شود (α α /− α). تاثیر نقصان یک زنجیره آلفا در ناقلین خاموش به حدی کم است که تاثیری در عملکرد پروتئین هموگلوبین و باتبع سلامت فرد حامل ندارد.
نوع Trait یا خفیف:
در این نوع تالاسمی، کمبود پروتئین آلفا بیشتر مشهود است و افراد گلبول های قرمز کوچک تری دارند، البته به همراه یک آنمی خفیف، هر چند تعداد زیادی از افراد بدون علامت می باشند. افرادی که دونسخه فعال ودو نسخه غیر فعال داشته باشند ناقلان دارای خصیصه آلفا تالاسمی نامیده می‌شوند.
این افراد دچار کم‌خونی خفیف هستند که نشانه بالینی ندارد و معمولا با فقر آهن اشتباه گرفته می‌شود. البته نحوه توزیع ژن‌های معیوب آلفا تالاسمی بر روی دو کروموزم و یا ژنوتیپ ناقلان دارای خصیصه آلفا تالاسمی به صورت سیس (α α /−−) و یا ترانس (α −/ α−) است.
هموگلوبینH:
در این حالت نقص پروتئین آلفا بسیار بزرگ تر است. و باعث آنمی شدید و مشکلات متعدد دیگر از جمله بزرگی طحال، تغییر شکل استخوان و خستگی می شود که این به علت باقی ماندن پروتئین بتا در گلبول قرمز و تخریب آن می باشد. مبتلایان به بیماری H دربدو تولد باعلائمی چون کوچک بودن گلبولهای قرمز (microcytic)، کم‌خونی همولیتیک هایپرکرومیک (hypochromic hemolytic anemia)، بزرگی کبد و طحال (hepatosplenomegaly)، زردی و در مواردی تغییرات استخوانی مرتبط با تالاسمی روبه‌رو هستند. این بیماران نیاز به تزریق خون دارند.
هیدروپس فتالین یا آلفا تالاسمی ماژور:
در این حالت هیچ ژنی مربوط به آلفا در DNA وجود ندارد که این امر باعث می شود در جنین گاما گلوبین تولید شود که باعث غیرطبیعی شدن هموگلوبین می شود. به این نوع هموگلوبین که حاوی پروتئین گاما می باشد، هموگلوبین بارت گویند.
این جنین‌های مبتلا معمولا پیش از تولد یا مدت کوتاهی پس از تولد فوت می‌کنند. دراین موارد علاوه بر خود جنین، جان مادران جنین‌ها نیز در طول دوران بارداری و یا در زمان وضع حمل در معرض خطر است.
زمانی که هر دو والد ناقل دارای خصیصه آلفا تالاسمی به صورت ترانس باشند، هیچگاه فرزند بیمار به دنیا نمی‌آید و تمام فرزندان مشابه والدین ناقل تالاسمی دارای خصیصه تالاسمی خواهند بود.
نمونه های مورد نیاز:
10سی سی خون وریدی آغشته به EDTA برای تشخیص فرد مبتلا و تعیین ناقل بودن فرد، نمونه جفت یا آمنیون برای تشخیص قبل از تولد
نحوه ارسال نمونه:
نمونه توسط همراه بیمار به آزمایشگاه تحویل داده شود. درصورت مسافت دور با پست پیشتاز ظرف مدت 3 روز ارسال گردد. قبل از نمونه گیری با آزمایشگاه هماهنگی لازم به عمل آید.
مدت زمان جوابدهی:
بین 1 تا 3 هفته