راهنمای والدین درباره کم کاری تیروئید مادرزادی
سخنی با والدین:
در برخی از کشورهای جهان، انجام تستهای غربالگری نوزادان در بدو تولد اجباری است. این آزمایش به وسیله چند قطره خون، که از کف پا نوزاد گرفته می شود قابل انجام است. یکی از دلایل انجام تستهای غربالگری، تشخیص نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی است. نوزادانی که در بدو تولد به نظر سالم می رسند نیز ممکن است مبتلا به کم کاری تیروئید باشند. کودکانی که درمان نشوند اغلب مشکلات حاد و دائمی جسمی خواهند داشت. اما اگر بیماری این کودکان سریعا تشخیص داده شده و تحت درمان قرار گیرند، اغلب رشد جسمی و ذهنی آنها طبیعی خواهد بود. این مجموعه برای آگاهی والدین درباره این بیماری، گردآوری شده است.
کم کاری تیروئید مادرزادی اولیه چیست؟
کم کاری تیروئید مادرزادی زمانی اتفاق می افتد که سطح هورمونهای تیروئید به علت اختلال در تکامل طبیعی غده تیروئید کاهش یابد. به دنبال این اختلال، غده تیروئید قادر به تولید هورمون مورد نیاز نوزاد نخواهد بود. منظور از مادرزادی، بروز این حالت از بدو تولد است. کم کاری تیروئید مادرزادی، یک بیماری نسبتا شایع است. این اختلال ممکن است در عرض مدت زمان کوتاهی بعد از تولد، به وسیله تستهای غربالگری نوزادان و یا تستهای تشخیصی دیگر شناسایی شود. به منظور پیشگیری از گسترش عوارضی همچون عقب ماندگی ذهنی، اختلالات یادگیری و تاخیر رشد، درمان باید در اولین هفته پس از تولد نوزاد، آغاز شود. این بیماری از طریق مصرف داروهای خوراکی حاوی هورمونهای تیروئید قابل درمان است.
عملکرد هورمونهای تیروئید چگونه است؟
هورمونهای تیروئید اغلب در غده تیروئید ساخته می شوند. غده تیروئید در ناحیه گردن قرار دارد. هورمونها مولكولهايي هستند که در خون گردش کرده و عملکرد دیگر ارگان ها را تحت تاثیر قرار می دهند. هورمونهای تیروئید تاثیر بسیار زیادی در رشد و نمو مغز و سیستم عصبی مرکزی، رشد ماهیچه ها و استخوانها، حفظ دمای طبیعی بدن و متابولیسم دارند. در صورت فقدان هورمونهای تیروئید، رشد ذهنی و جسمی و دیگر عملکردهای بدن کاهش یافته و یا متوقف می شوند.
علت اختلال در عملکرد غده تیروئید چیست؟
کم کاری تیروئید عمدتا از اختلال در غده تیروئید ناشی می شود. این غده ممکن است که بسیار کوچک باشد، در جای طبیعی خود قرار نگرفته باشد و یا اصلا وجود نداشته باشد. غده تیروئیدی که یکی از این شرایط را داشته باشد، یا هیچ هورمونی تولید نخواهد کرد و یا هورمون ساخته شده کافی نخواهد بود. در برخی موارد نادر، کم کاری تیروئید مادرزادی گذرا است و ممکن است فقط چند هفته و یا چند ماه طول بکشد. این بیماری گذرا، ممکن است به دلیل وجود آنتی بادیهای موجود در گردش خون مادر باشد. این آنتی بادیها مانع عملکرد طبیعی غده تیروئید در نوزاد می شوند. در برخی موارد، این مشکل به دلیل داروهای مصرف شده توسط مادر ایجاد می شود.
کم کاری تیروئید مادرزادی چگونه تشخیص داده می شود؟
تستهای غربالگری، شامل اندازه گیری میزان هورمون محرک تیروئید (TSH) است. این هورمون، غده تیروئید را برای ساخت مقادیر بیشتری از هورمونهای تیروئید تحریک می کند. اگر تستهای غربالگری افزایش سطح این هورمون را نشان دهند، تستهای تشخیصی بیشتری مورد نیاز است. برای اثبات تشخیص، نه تنها تکرار تست TSH ، بلکه سنجش هورمونهای اختصاصی تیروئید و بررسی دیگر شاخصهای عملکرد تیروئید مورد نیاز است. پزشک معالج، شرح حال دقیق نوزاد را گرفته و او را معاینه می کند. حتی ممکن است به منظور بررسی بیشتر، تستهای دیگری همچون اسکن غده تیروئید و بررسی سن استخوانی (با اشعه ایکس) را درخواست کند. در نوزادانی که مشکوک به کم کاری تیروئید گذرا هستند، ممکن است سنجش سطح آنتی بادیهای خون مادر درخواست شود.
درمان کم کاری تیروئید مادرزادی چیست؟
پزشکان به محض تشخیص این اختلال، هورمونهای تیروئید را تجویز می کنند. هورمون تیروئید که T4 نیز نامیده می شود به صورت قرصهای خوراکی در دسترس است و پزشک به شما خواهد گفت که چه میزان و یا چه تعداد قرص مورد نیاز کودک شماست. این نکته بسیار حائز اهمیت است که نوزاد، مقادیر کافی از هورمونهای تیروئید به منظور برخورداری از رشد و نمو طبیعی دریافت کند. مقدار هورمون دریافتی بیشتر از حد نیاز هم مشکل ساز است. شما باید دستورات پزشک معالج را به دقت اجرا کنید. با درمان به موقع و ادامه دار، رشد و نمو جسمی و ذهنی کودک طبیعی خواهد بود. در بیشتر موارد، درمان دائمی است. آزمایشهای مکرر خون به منظور سنجش سطح هورمونهای تیروئید مورد نیاز است. به خاطر داشته باشید که همه کودکان شبیه هم نیستند و هر کودک، الگوی رشد و نمو و توانایی هوشی خاص خودش را دارد. با گذشت زمان، ممکن است مقدار داروی مورد نیاز کودک شما تغییر کند.
نحوه تجویز هورمونهای تیروئید چگونه است؟
هورمونهای تیروئید باید هر روز به کودک داده شوند. تنها استفاده از قرصهای تیروکسین (T4) کافی است. تا کنون هیچ داروی مایع حاوی تیروکسین ساخته نشده است و داروهای مایع ساخته شده، هیچکدام قابل اعتماد نبوده اند. قرصها باید روزانه و در یک زمان مشخص به کودک داده شوند. این کار باید به صورت عادت درآید تا فراموش نشود. در نوزادان، این قرصها باید کاملا له شده و با دقت بیشتری به کودک داده شوند. زمانی که کودک بزرگتر می شود ممکن است خوردن قرص راحت تر باشد. چندین روش برای خوراندن قرصها به کودک وجود دارد که شما می توانید یکی از این روشها را انتخاب کنید.
- برای نوزادان:
قرصها را بین دو قاشق له کرده و سپس آن را با مقدار کمی آب، شیر مادر و یا شیر خشکهای فاقد آهن مخلوط کنید. این مخلوط را، از طریق یک قطره چکان در یک طرف دهان کودک بریزید. برای اطمینان از اینکه کودک همه دارو را خورده است، کمی آب داخل قطره چکان بریزید و از طریق همان قطره چکان به کودک بدهید. از آب معمولی استفاده کنید. دارو را با آب گرم مخلوط نکنید. دستهای خود را با دقت بشویید. قرصها را بین دو قاشق له کنید. نوک انگشتتان را مرطوب کرده و در قرصهای له شده فرو کنید، سپس اجازه دهید نوزاد، قرصها را از روی انگشت شما بمکد. دوباره این کار را تکرار کنید تا زمانی که داروی پودر شده تمام شود. بعد از تمام شدن قرصها کمی آب به کودک بدهید.
- برای کودکان نوپا و بزرگتر:
قرص را درون قاشق قرار داده و چند قطره آب، به منظور نرم تر شدن به آن بافزایید. بعد از چند دقیقه چند قطره دیگر آب به قاشق افزوده و این مخلوط را به کودک بدهید. قرصهای له شده را با کمی از غذای کمکی کودک، شیر مادر و یا شیرخشک فاقد آهن مخلوط کنید. همیشه این مخلوط را از باقیمانده غذای کودک جدا نگه دارید. به عنوان مثال اگر کودک شما صبحها دو قاشق غذاخوری غذای کمکی می خورد، قرصها را با نصف قاشق چایخوری از غذای کودک که در ظرف جداگانه ای ریخته اید مخلوط کرده و این سهم را جداگانه به کودک بدهید. برخی پزشکان توصیه می کنند که حداقل نیم ساعت پس از دادن دارو به کودک صبر کرده و سپس باقیمانده غذای کودک را به او بدهید. به این ترتیب شما مطمئن خواهید شد که کودکتان تمام هورمون را دریافت کرده است. قرصها را با تمام غذای کودک مخلوط نکنید. قرصها را در شیشه شیر کودک نریزید. چون ممکن است که کودک تمامی محتویات ظرف غذا و یا شیشه را نخورد. پس مقدار داروی دریافتی نیز کمتر می شود. زمانی که کودک بزرگتر می شود، ممکن است بتواند تمام قرصها را از طریق دهان در یافت کند. از آنجا که این قرصها بسیار کوچک هستند، به راحتی در آب دهان حل شده و بلعیده می شوند. این قرصها طعم بدی ندارند و کودک می تواند آنها را بجود. بسیاری از کودکان قرص را بعد از بیدار شدن از خواب و قبل از خوردن صبحانه می خورند.
چند توصیه به والدین:
- برخی پزشکان توصیه می کنند که حداقل تا نیم ساعت بعد از خوردن قرصها، به کودک غذا داده نشود. زمانی که کودک تمایل به تف کردن دارد تا یک ساعت صبر کنید.
- اگر کودک پس از خوردن قرصها، تف کرد، دوز دیگری از دارو به او بدهید.
- برخی از غذاها و مکملها در جذب هورمونهای تیروئید تداخل ایجاد می کنند. درباره اینکه چه موادی نباید همزمان با قرصهای تیروئید به کودک داده شوند با پزشک مشورت کنید.
- زمانی را که به کودک دارو می دهید، ثبت کنید. می توانید این کار را با علامت زدن در تقویم انجام دهید. اگر یک روز دارو را فراموش کردید، روز بعد دو دوز از دارو به کودک بدهید. بیشتر از دو دوز دارو، به کودک ندهید چون دوز بالای دارو هم می تواند خطرساز باشد.
- اگر کودک علایمی همچون اسهال، بی قراری، تحریک پذیری و بد خوابی را، بیشتر از 24 ساعت نشان داد، با پزشک معالج تماس بگیرید.
- همیشه مقداری دارو برای مواقع اضطراری ذخیره کنید. تاریخ انقضای آنها باید مرتبا چک شود.
- همیشه بعد از تجویز دارو توسط پزشک، رنگ و تعداد قرصها را یادداشت کنید تا مطمئن شوید که دارو درست است.
- در هر وعده ملاقات با پزشک، جعبه قرصها را همراه داشته باشید.
پیگیری درمان :
پزشک باید سطح هورمونهای تیروئید را مرتبا چک کند. این بررسیها به پزشک کمک خواهد کرد تا بتواند میزان دارو را تنظیم کند. گاهی امکان تعیین علت کم کاری تیروئید، در بدو تشخیص وجود ندارد اما پزشک درمان را شروع خواهد کرد و مطالعات بیشتر درباره علت بیماری را به بعد از یک سالگی موکول خواهد کرد. این مطالعات ممکن است شامل تستهای سنجش سطح هورمونهای خون، تستهای تعیین سن استخوانها، اسکن غده تیروئید، تستهای بیوشیمیایی و یا تستهای ژنتیکی باشد.